Hicri takvimin ilk ayı Muharrem Ayıdır. Muharrem Ayının onu ise Aşure günüdür. Muharrem Ayı geldiğinde tatlı bir telaş başlar evlerimizde, ne zaman aşure pişirileceği planlanır. Marketlerde malzemeleri standlar halinde tüketiciye sunulur. Aşure günü toplumumuzda artık bir gelenek haline gelmiştir. Her evde pişer aşure. Konu komşuya dağıtılmak üzere fazlaca yapılır. En ufak bir aksaklık bir sürü emeğin heba olmasına yol açar. Sefamerve ekibi olarak sizler için aşurenin püf noktalarını aynı başlık altında derlemeye çalıştık fakat ondan önce nedir aşure, nereden gelir, toplumda nasıl bu kadar benimsenmiştir ona bir değinelim dedik. İşte sizler için hazırladığımız özel yazımız.
AŞURE GÜNÜNÜN ÖNEMİ
Muharrem ayı, Kur'an-ı kerimde, kıymet verilen dört aydan biridir. Muharremin birinci günü oruç tutmak, o senenin tamamını oruç tutmak gibi faziletlidir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Ramazandan sonra en faziletli oruç, Muharrem ayında tutulan oruçtur.) [Müslim]
Bu ayın en kıymetli gecesi de Aşûre gecesidir. Allahü teâlâ, birçok duaları Aşûre günü kabul etmiştir.
Hazret-i Âdem'in tevbesinin kabul olması,
Hazret-i Nuh'un tufandan kurtulması,
Hazret-i Yunus'un balığın karnından çıkması,
Hazret-i İbrahim'in ateşte yanmaması,
Hazret-i İdris'in canlı olarak göğe çıkarılması,
Hazret-i Yakub'un oğlu Hazret-i Yusuf'a kavuşması,
Hazret-i Yusuf'un kuyudan çıkması,
Hazret-i Eyyüb'ün hastalıktan kurtulması,
Hazret-i Musa'nın Kızıldeniz'i geçmesi,
Hazret-i İsa'nın doğumu ve ölümden kurtulup, diri olarak göğe çıkarılması Aşûre günü oldu.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Aşure günü Nuh aleyhisselamın gemisi, Cudi dağına indirildi. O gün Nuh ve yanındakiler, Allahü teâlâya şükür için oruçlu idiler. Hayvanlar da hiç bir şey yememişti. Allahü teâlâ denizi, beni İsrail için, aşure günü yardı. Yine Aşure günü Allahü teâlâ Adem aleyhisselamın ve Yunus aleyhisselamın kavminin tevbesini kabul etti. İbrahim aleyhisselam da o gün doğdu.) [Taberani]
Öteden beri Kureyş'de, Resulullah da Aşure günü oruç tutardı. Medine’ye gelince de yine o gün oruç tuttu ve tutulmasını emretti. (Buhari, Müslim, Tirmizi, Ebu Davud)
Medine’de aşure günü oruç tutan Peygamber efendimiz, Yahudilerin de oruç tuttuklarını gördü. (Niye oruç tutuyorsunuz?) diye sordu. Onlar da, (Allah’ın İsrail oğullarını düşmanından kurtardığı bir gündür, Musa bu günde oruç tuttuğu için) dediler. Resulullah efendimiz de, Müslümanların bugün oruç tutmalarının sebebini anlatmak için, (Ben Musa aleyhisselama sizden daha layıkım) buyurdu. (Buhari, Müslim, Ebu Davud)
Aşûre günü oruç tutmak sünnettir.
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Aşûre günü oruç tutanın, bir yıllık günahları affolur.) [Müslim, Tirmizî, İ. Ahmed, Taberanî]
(Aşurenin faziletinden faydalanın! Bu mübarek günde oruç tutan, melekler, peygamberler, şehidler ve salihlerin ibadetleri kadar sevaba kavuşur.) [Şir’a]
(Aşûre günü bir gün önce, bir gün sonra da tutarak, Yahudilere muhalefet edin!) [İ. Ahmed] [Yalnız Aşûre günü oruç tutmak mekruhtur. Bir gün öncesi veya bir gün sonrası ile tutmalı!]
Peygamber efendimiz bir gün öğleye doğru buyurdu ki:
(Herkese duyurun! Bugün bir şey yiyen, akşama kadar yemesin, oruçlu gibi dursun! Bir şey yemeyen de oruç tutsun! Çünkü bugün Aşure günüdür.) [Buhari, Müslim, Ebu Davud]
AŞURE YAPIMININ PÜF NOKTALARI
-Aşure malzemelerini seçerken kaliteli ve taze malzeme seçmeye dikkat etmek gerekir.
-Bakliyat ürünleri sözkonusu olduğunda içinde bulunan yılın ürünü olması tercih sebebidir.
-Buğdayı iyice yıkayıp, üzerini 2-3 parmak geçecek kadar sıcak su koyduktan sonra 1-2 dakika kaynatılır. Üzeri kapatılır. Sabah kapağı açtığınızda yumuşamış buğdayları göreceksiniz. Taşma veya dibine tutma problemi yaşamayacaksınız.
-Kuru fasülye, nohut gibi bakliyatlar haşlanırken ayrı ayrı haşlamak gerekir. Ürün tipi, pişme süresi farklılık gösterdiği için bakliyatlardan bir tanesi diri kalırken bir tanesi hamur olabilir :)
-Kuru incir ve üzüm gibi gıdaların kendine has bir rengi vardır. Kısa süre haşlayıp renkli suyunu döktükten sonra aşureye eklemek gerekir. Kuru üzümler maalesef, çabuk bozulmasını engellemek için yağla kaplanıyor. Ayrı haşlayarak yabancı maddelerden arıtıp, aynı zamanda aşurenin rengini bozmasını da engellemiş olursunuz.
-Bütün tatlılarda olduğu gibi bir tutam tuz eklemek daha dengeli bir tad verecektir.
-Aşure kıvamını çok koyu tutmamak lazım. Hemen tüketilmeyince bakliyatlar su çektiği için çok katılaşabilir.
-Karanfil eklerken portakal kabuğuna batırarak eklemeyi tavsiye ederim. Piştikten sonra alırken kolaylık sağlayacaktır.
-Hem lezzet hem de sağlık açısından, kullanacağınız gül suyunun sentetik olarak elde edilmemiş gerçek gül suyu olmasına dikkat etmek gerekir.
-Su miktarını iyi ayarlamak her zaman mümkün olmayabilir. Kalan aşureniz fazla katılaşırsa az su ve şeker ekleyerek tekrar 1-2 dakika kaynatabilirsiniz.
-Toz tarçını aşurenin içine eklemek renk değişimine neden olur. Tüketileceği zaman üzerine serpmek daha mantıklı. Kabuk tarçını da aşureyi ateşten alınca çıkarmak, içinde fazla bekletmemek iyi olur.
-Ceviz de aşureye çok yakışır ama üzerine serpmek gerekir, bir tencere aşurenin rengini bulanıklaştıracak güce sahiptir :)
AŞURE TARİFİ
4 kişiden fazla
Pişme süresi: 90 dakika
Malzemeler:1 çay kaşığı safran, 1 yemek kaşığı gül suyu, ¼ su bardağı nohut, ¼ su bardağı fasulye, 1 su bardağı dövme, ¼ su bardağı pirinç, 10 su bardağı su, ¼ su bardağı sarı üzüm veya kişniş, 2 incir, 3-4 kuru kayısı, 2 su bardağı şeker, ½ su bardağı ceviz, ½ su bardağı badem (ağartılmış), ½ su bardağı fıstık
Yapılışı:
Nohut ve fasulyeyi sekiz saat önceden içme suyunda ıslat. Akşamdan dövme ile bir taşım kaynat, sabaha kadar beklet. Akşam, cam bardakta gül suyuna safranı da koy, beklet. Sabah, akşamdan kaynamış dövmeli malzemeye pirinci de ilave ederek ateşe koy, malzemeler yumuşayıncaya kadar pişir. Yumuşayınca doğranmış incir, kayısı ve sarı üzümü katarak özleşinceye kadar kaynat. Safranlı gül suyunu, çok az bademi, şekeri ilave et. Kıvama gelince kâselere doldur. Soğuyunca üzerini kavrulmuş ceviz, fıstık, badem, nar vb. ile süsle.
Aşureniz neli olsun?
Aşure gerek içine katılan gerekse süslemesinde kullanılan malzemeler açısından sınır tanımaz bir tatlı. İçine ve üzerine ne koyacağınız tamamen hayal gücünüze ve damak zevkinize kalmış. Aşurenin olmazsa olmaz malzemeleri buğday, nohut, fasulye, pirinç ve şeker olsa da içine kuru bakla koyan da var, yer buğday yerine bulgur kullanan da. Ayrıca Ebru Omurcalı’nın tarifinde yer aldığı gibi gül suyu yerine zerde ya da yazarımız Nevin Halıcı gibi safran, kişniş ve sarı üzüm gibi farklı tatlarla da aşurenizi zenginleştirebilirsiniz. Pasta tasarımcısı Nazlıhan Gündüz gibi kestane ve yaban mersinine yer vererek alışılagelmişin dışında bir aşure yapabilirsiniz.
Daha çok fındık, ceviz, badem, nar, kayısı, incir, tarçın, Hindistan cevizi gibi malzemeler ile süslense de kimileri muz, elma, ayva, portakal kabuğu, kavrulmuş susam, Antep fıstığı da kullanabiliyor. Ayşe Tüter kimilerinin süslemede çikolata parçacıkları kullanması eleştiriyor ve aşurenin pasta olmadığını hatırlatıyor. Tabii yine de tercih size kalmış.
Herbirimiz için çok önemli bir nokta; aşure veya iftar yemeği gibi paylaşarak güzelleşen alışkanlıklarımızı sadece kendi aramızda değil, ihtiyacı olan insanları, imkanı olmayan öğrencileri, artık yapacak gücü kalmayan yaşlılarımızı gözeterek yaşamamız gerektiğini düşünüyoruz. Bu bereketli gün ve geceniz mübarek olsun.
